Estetyka chińska. Antologia

Estetyczne ideały wyrażone w sztuce chińskiej można podsumować w trzech krótkich słowach: porządek, harmonia, witalność. (M. Sulliva n) [...] poszczególne dziedziny tradycyjnej sztuki chińskiej (literatura, malarstwo, teatr, muzyka, kaligrafia i architektura) nie tylk o tworzą odrębne systemy, ale także oddziałują na siebie nawzajem, a nawet się przenikają. I tak, w literaturze i malarstwie można d oszukać się piękna charakterystycznego dla architektury i sztuki aranżacji ogrodów, a pawilony ogrodowe, pozostając pod wpływem poez ji i malarstwa, mają w sobie coś z liryzmu. Dlatego w różnych dziedzinach sztuki, patrząc z punktu widzenia specyfiki odczuwania pię kna i poglądów estetycznych, można znaleźć wiele elementów wspólnych lub wzajemnie ze sobą powiązanych. (Zong Baihua) Opuszczając dwór i oddalając się od pracowni zawodowych malarzy, wchodząc pomiędzy literatów, wkraczamy do zupełnie innego świata, ś wiata, w którym należało unikać choćby śladu profesjonalizmu, lub też maskować go żartobliwym archaizmem lub udaną niezręcznością. B ył to świat, w którym do przekazywania znaczeń służyło dotknięcie malarskiego pędzla, niczym uderzenie w klawisze przez pianistę, po nieważ tematy obrazów - pejzaże, bambusy, kwiaty i ptaki - były całkowicie skonwencjonalizowane, by nie rzec - wyświechtane. W tych dziełach nie wszystko jest powiedziane. Dla uczonego-poety, malującego dla innych uczonych-poetów, najmniejsza wskazówka była aż nad to wystarczająca. Mówiąc za dużo ryzykowało się zarzut wulgarności - a gorszego grzechu, w opinii chińskich uczonych, popełnić się n ie dało. (M. Sullivan)