Irańska inteligencja w XIX wieku i Rewolucja Konstytucyjna 1905-1911

Książka podejmuje problematykę irańskiej inteligencji ? jej genezy,
odmienności i podobieństw w porównaniu z zachodnioeuropejskimi
intelektualistami oraz rosyjską intelligentsia, sposobu funkcjonowaniu w
rodzimej kulturze oraz mierzenia się z problemami kolonializmu,
modernizacji i sekularyzacji. Zagadnienie jest rozpatrywane na tle
sytuacji społeczno-politycznej i ekonomicznej dziewiętnastowiecznej
Persji, transformacji systemu edukacji oraz zmian w zakresie
tradycyjnych paradygmatów kulturowych.

Irańska inteligencja, jako grupa dojrzała ideowo, pojawiła się na
przełomie XIX i XX wieku, na tle wydarzeń znanych jako Rewolucja
Konstytucyjna (enqelab-e maszrute). Treść konstytucji, wypracowana w
wyniku kompromisu między różnymi formacjami inteligencji,
odzwierciedliła zmiany, jakie zaszły w świadomości wykształconych elit
od czasów pierwszego impulsu do modernizacji do przełomu XIX/XX wieku, a
także wskazała na ostateczny rezultat walki o społeczne przywództwo i
wpływy polityczne między elitami świeckimi ? dworskimi (umiarkowanymi) i
radykalnymi (związanymi z rosyjskimi nurtami socjaldemokratycznymi) a
szyickim duchowieństwem.

Religijne oraz świeckie korzenie ruchu konstytucyjnego oraz odczytywanie
zdarzeń przez pryzmat złożonych struktur znaczeniowych ukrytych za
pojęciami zolm (ucisk, przemoc) i adalat (sprawiedliwość) spowodowały
fuzję sprzecznych elementów. Radykalizacja ruchów o korzeniach
religijnych i ich przeradzanie się w antyreligijne oraz wykorzystywanie
symboliki religijnej do realizacji świeckich celów jest jednym z
ciekawszych problemów, dotyczących Iranu ? również współczesnego.

• author: Małgorzata Abassy