Pozytywistyczne inne światy - Szcześniak Janina

Autorka podejmuje ważną problematykę historycznoliteracką, która do tej pory nie była przedmiotem tak szczegółowych rozpoznań. Publikacja udowadnia, że dla zrozumienia przemian światopoglądowych i artystycznych epoki zwanej (z wciąż mniejszym przekonaniem) pozytywizmem kategoria utopii jest niezbędnym narzędziem badawczym. Konwencja utopijna - jak podkreśla autorka - pozwalała także wyjść twórcom tamtego czasu poza ograniczenia realizmu, które niejednokrotnie zauważali (przede wszystkim Prus). Na początku epoki utopia ograniczała możliwości poszukiwań artystycznych, w fazie dojrzałości polskich pozytywistów - perspektywy te właśnie otwierała, zwielokrotniała. Utopia okazywała się też często językiem buntu: z jednej strony wobec zastanej rzeczywistości społecznej czy politycznej, z drugiej - wobec istniejących języków literatury. Rozprawa stanowi wartościową próbę rozpoznania epoki, którą dziś coraz częściej traktuje się jako fazę spotkania kultury polskiej z nowoczesnością.