Teoretyczne podstawy edukacji alternatywnej. Podręcznik, szkoły wyższe

Gdybyśmy zaczęli naszą analizę od zasadni­czego dla tematu terminu
?alternatywa', okazałoby się bardzo szyb­ko, że już w odniesieniu do
samej jego definicji stoimy przed pewnym dylematem. Jedni bowiem
akcentują w swojej definicji tego terminu dwuwariantowość sytuacji
wyboru, inni zaś dopuszczają wielorakość tak określonego zjawiska. Można
zatem mówić o edukacji alter­natywnej, gdy stwarza ona wybór między tylko
dwiema lub co najmniej dwiema możliwościami w sferze uczenia się
człowieka. Innymi słowy, edukacja alternatywna to edukacja conajmniej
dwu-wariantowa, sprowadzona do jednoznacznych antynomii edukacyj­nych i
stwarzająca odmienność typu ?albo ? albo', ?to lub tamto' lub też
edukacja wyborów pomiędzy różnymi, ale wzajemnie się wykluczającymi
ofertami. Autor sądzi, że w odniesieniu do edukacji bar­dziej zasadne są
obie kategorie jej rozumienia. Można bowiem mówić o takich alternatywach
w edukacji, jak:
kształcenie publiczne i niepubliczne;
kształcenie tradycyjne i innowacyjne;
kształcenie adaptacyjne i emancypacyjne;
wychowanie autorytarne i antyautorytarne;
wychowanie dyrektywne i niedyrektywne
pedagogika i antypedagogika itd.
Nurt refleksji i praktyki oświatowej nazywany edukacją alternatywną od
lat podtrzymuje nadzieję na ukształtowanie (się) modelu szkoły, która
będzie coraz lepiej służyć rozwojowi dzieci i młodzieży, a także
wypełniać swoje funkcje ogólnospołeczne. Próba spojrzenia na dzieje i na
współ­czesność rozmaitych rozwiązań alternatywnych prowadzi do
spostrzeżenia, że alternatywność ta była różnie pojmowana i przybierała
różną postać. Również obraz inspiracji ruchów alternatywnych w edukacji
oraz oddziaływań tych ru­chów na modele oświaty jest dość zróżnicowany.
Niejednoznaczne wydają się re­lacje między zjawiskiem określanym mianem
edukacji alternatywnej a reformami oświatowymi. Rozważając dylematy
teorii i praktyki edukacji alternatywnej, warto odnieść się do
dotychczasowych doświadczeń, przywołać przynajmniej niektóre wątki
oświatowych inspiracji, nadziei i miraży. Może to nas przybliżyć do
określe­nia istotnych cech i obszarów współczesnych poszukiwań
alternatywnej edukacji.