Wiedza i wolność w pedagogice amerykańskiego postmodernizmu

O czym jest ta książka?
O wiedzy, o władzy i o wolności; o podmiotowości i o tożsamości; o
pedagogice i o kulturze amerykańskiego postmodernizmu; o polityce
wreszcie. Rozpoczynam tę podroż od próby określenia
kategoriipostmodernizmu. Jest to przedsięwzięcie niełatwe, zważywszy, iż
jedną z cech postmodernistycznej teorii jest stała dyskusja nad tym, co
to jest postmodernizm. Dalej podejmuję kwestię polityki ? i nie jest to
bynajmniej odstępstwo od pedagogicznego charakteru niniejszej pracy. W
perspektywie postmodernizmu wszystko jest bowiem polityką. Co więcej:
polityka jako całość jest pedagogią, jest procesem konstruowania
ludzkich podmiotowości, tworzeniem naszych pożądań, tworzeniem wiedzy
przenoszącej w rozproszonych relacjach społecznych mechanizmy kontroli.
Następnie podejmowana jest kwestia reakcji na kulturę i politykę
postmodernizmu ? reakcje te są bowiem ważnym elementem współczesnych
dyskusji oświatowych.
Można to ująć tak, że świat jest post-nowoczesny: coś się w nim
zmieniło, coś uległo zasadniczym przeobrażeniom; pole dyskusji
edukacyjnych zaś może być w znacznym stopniu określone przez to, jak
poszczególne pedagogie ustosunkowują się do tych zmian kulturowych i
cywilizacyjnych.
Jedne widzą w nich fundamentalne zagrożenie, inne ? szansę wyzwolenia.
Na tle zróżnicowania wokół oceny współczesnego przesilenia kulturowego
możliwe staje się dopiero określenie specyfiki pedagogiki postmodernizmu
jako tej, która w procesie dokonujących się zmian widzi więcej szans niż
zagrożeń. W tym nurcie myślenia edukacyjnego szczególna rola przypada
pedagogice krytycznej, która wprawdzie w stosunku do postmodernizmu
zachowuje pewien ? właśnie krytyczny ? dystans, zarazem jednak stanowi
pomost, dzięki któremu myśl społeczna postmodernizmu najmocniej osadziła
się w problematyce pedagogicznej. W kolejnym rozdziale podejmowana jest
kwestia wiedzy ? czyli problematyka treści nauczania. Pedagogie
postmodernizmu mają w tej sprawie wiele do powiedzenia i ich stanowisko
zdaje się mieć pewną zauważalną swoistość. Wiedza w kulturze
postmodernizmu jest bowiem czymś zupełnie innym niż wiedza kultury
moderny: jest to wiedza lokalna, cząstkowa, uwikłana w konkretne procesy
społecznej kontroli, w relacje władzy sprawowanej przez rozproszone
mechanizmy nadzoru. Szczególną rolę odgrywa tu wiedza potoczna i wiedza
konstruowana w tekstach kultury popularnej ? ta właśnie wiedza zyskuje
miano ?permanentnej pedagogii?, ta właśnie kultura najpełniej kształtuje
nasze podmiotowości i pilnie wymaga krytycznego dystansu.

Zasadnicza oś rozważań prezentowanych w niniejszej książce osadza się w
kategoriach wiedzy i wolności. Są to podstawowe pojęcia, które powinny
być poddane analizie przy próbie krytycznej interpretacji krytycznej
pedagogiki emancypacyjnej i formułowanych w jej obszarze projektów

• author: Tomasz Szkudlarek