Satyr na twarz Rzeczpospolitej w roku 1640

Samuel Twardowski jest jednym z najwybitniejszych twórców polskiej epiki barokowej. Obdarzono go nawet - za Wespazjanem Kochowskim - mianem 'polskiego Marona'. Swą literacką karierę rozpoczął od Przeważnej legacyji...Krzysztofa Zbaraskiego... (1633). Jest to relacja z odbytej u boku Zbaraskiego podróży poselskiej do chana tureckiego. Mimo wyraźnie kronikarskiego nastawienia utwór posiada typowe cechy poematu epickiego. Oparty na diariuszu podróży wpisuje się w tradycję szczególnie popularnego w baroku gatunku - hodoeporiconu. W pierwszym z wielkich poematów epickich o dziejach narodu Władysław IV... (1649) Twardowski skupił się na postaci króla-bohatera, sławiąc jego wielkość i czyny. Wątek ten zwiększa spoistość utworu, któremu - mimo pięknych opisów uczt, bitew, sejmów itp. - brak kompozycyjnej jednolitości i ciągłości fabuły. Z uwagi na stałą opiekę możnych mecenasów znajdziemy u Twardowskiego wiele utworów sławiących szczodrych dobroczynców, np. Książę Wiśniowiecki Janusz...(1646), Pałac Leszczyński...(1643), a także napisany pod wpływem krótkotrwałej sympatii dla Szwedów Omen królowi szwedzkiemu... ku czci Karola Gustawa. Najdonioślejszym przedsięwzięciem, zakrojonym na miarę epopei narodowej była Wojna domowa z Kozaki i Tatary... (cz. II 1651-55, cz. I 1660, całość 1681), w której pisarz zamierzał przedstawić losy kraju podczas bratobójczych walk. Mimo wprowadzenia licznych konstrukcji epickich, elementów fikcji literackiej oraz wzorcowych bohaterów - obrońców Ojczyzny i wiary, utwór ten bliższy jest kronice, a sprawy publiczne przesłaniają całkowicie losy indywidualnych bohaterów.

• author: Samuel Twardowski